Khí chất con người là gì? Khí chất là thuộc tính tâm lý phức hợp của cá nhân, biểu hiện về mặt cường độ, tốc độ và nhiệt độ của các hoạt động tâm lý được thể hiện qua sắc thái, hành vi, cử chỉ, cách nói năng của cá nhân. Khí chất không tiền định các thuộc tính phức hợp của nhân cách tuy nhiên các đặc điểm về động thái trong sự thể hiện của tất cả các thuộc tính nhân cách đều bị phụ thuộc vào khí chất ở một mức độ nhất định. Khí chất mang bản chất xã hội. Cơ sở sinh lý thần kinh của khí chất Khi chất có cơ sở sinh lí là các kiểu thần kinh. Theo I. P. Páp lốp, căn cứ vào các hình thái kết hợp giữa 3 thuộc tính: Cường độ, tính cân bằng và tính linh hoạt của 2 quá trình thần kinh: Hưng phấn và ức chế tạo ra 4 kiểu thần kinh cơ bản, ứng với 4 kiểu hoạt động thần kinh đó có 4 kiểu khí chất tương ứng: Các loại khí chất Khí chất linh hoạt (kiểu thần kinh: Mạnh, cân bằng, linh hoạt) : Loại người này thường nhận thức nhanh, phản ứng nhanh, hoạt bát, lạc quan, có tác phong tự tin, dễ thích nghi với sự thay đổi của môi trường, nhiều sáng kiến, đa mưu mẹo. Họ rất thích giao tiếp, giao thiệp rất rộng, hòa nhập với mọi người một cách nhanh chóng.. Loại người này thường có tài tổ chức, tài ngoại giao. Tuy nhiên họ là người không sâu sắc, tình cảm dễ thay đổi, chan hòa với mọi người nhưng dễ hời hợt bề ngoài, hành động thường thiếu kiên trì, hay bỏ dở. Hoạt động nhiệt tình, hiệu quả chỉ khi làm những công việc phù hợp với hứng thú và thường được kích thích, nếu không dễ chán ngán và uể oải. Thích hợp với những công việc có tính chất đổi mới, có nội dung hoạt động sôi nổi, linh hoạt; còn đối với những công việc đơn điệu, kém thú vị thì sẽ mau chóng chán nản. Có thể đảm nhiệm những công việc yêu cầu sự nhanh nhẹn, tháo vát, nhạy bén, thường xuyên thay đổi. Khí chất nóng nảy (kiểu thần kinh mạnh và không cân bằng) : Là người tỏ ra có sức sống dồi dào, các hoạt động tâm lý bộc lộ mạnh mẽ. Thường là người thật thà, hay nói thẳng. Nhận thức tương đối nhanh nhưng không sâu sắc, dễ bị biểu hiện về ngoại đánh lừa. Trong công việc, họ dũng cảm, hăng hái, sẵn sàng hiến thân vì sự nghiệp với tất cả lòng nhiệt tình; thường tỏ ra quả quyết nhưng dễ đi đến chỗ liều mạng. Họ thường vội vàng, hấp cấp khi đánh giá sự việc, phung phí sức lực. Trong quan hệ thường nóng nảy, thậm chí đôi khi tỏ vẻ cộc cằn, thô bạo, dễ bị kích động, dễ cáu bẩn, nhưng không để bụng lâu. Họ thường nhanh chóng say sưa với công việc nhưng cũng nhanh xẹp. Họ ít có khả năng làm chủ bản thân trong các trường hợp bất thường, ít có khả năng đánh giá hành động của người khác một cách khách quan. Nếu được kích động, động viên thì sẵn sàng xong lên không nề khó khăn nguy hiểm; nhưng khi phạm phải một vài sai lầm, thất bại thì nhanh chóng mất hứng thú với công việc. Nên đối xử tế nhị, nhẹ nhàng, tránh phê bình trực diện; nếu gặp tình huống căng thẳng quá mức thì nên giải lao, chờ họ nguôi lại. Có thể đảm nhiệm những công việc đòi hỏi căng thẳng thần kinh nhưng không kéo dài, nhưng công việc có tính chất mạnh bạo, ít nhiều sự mạo hiểm cần phải hoàn thành gấp. Khí chất bình thản (mạnh, cân bằng, không linh hoạt) : Thường có tác phong khoan dung, điềm đạm; có thể kiềm chế cảm xúc và những cơn xúc động. Trong quan hệ thường đúng mực, hơi kín đáo. Kiên trì, thận trọng, chu đáo trong công việc, làm việc đều đặn, có mức độ, không tiêu phí sức lực một cách vô ích. Họ thường nhận thức hơi chậm nhưng sâu sắc và chín chắn. Thường chậm chạp, ít biểu lộ sự hăng hái, hay do dự nên dễ bỏ lỡ thời cơ, nhìn bề ngoài tỏ ra thiếu nhiệt tình, thiếu cởi mở nên hay bị đánh giá là khinh người, phớt đời. Những người này thường thích hợp với công tác kế hoạch, tổ chức nhân sự, những công việc đòi hỏi tính cẩn thận và tính nguyên tắc. Có thể đảm nhiệm những công việc đòi hỏi sự căng thẳng thần kinh liên tục, những công việc cần sự cẩn thận, chín chắn. Khí chất ưu tư (yếu, không cân bằng, không linh hoạt) : Trông có vẻ ủy mị, yếu đuối, chậm chạp. Họ dễ sinh lo lắng, thiếu tự tin, dễ xúc động, thường sống trầm lặng, kín đáo, ngại va chạm, ngại giao thiệp. Họ nhận thức hơi chậm nhưng sâu sắc và tinh tế. Thường đắn đo, suy nghĩ chi tiết, thận trọng trong mọi chuyện sắp làm nên lường trước được những hậu quả. Trong quan hệ với mọi người, tuy họ rất cởi mở nhưng tình cảm sâu sắc, bền vững và tế nhị. Nhìn chung thường là người tốt, có tinh thần trách nhiệm cao, có ý thức kỷ luật, tổ chức cao. Trong công việc họ cần có sự khuyến khích, động viên, tin tưởng giao việc cho họ và không nên phê bình, trách phạt một cách trực tiếp. Có thể đảm nhiệm những công việc đòi hỏi sự tỉ mỉ, chi tiết, có tính ổn định cao, ít cần sự kết hợp với những người khác. Trong thực tế, ít có người nào có đơn thuần một kiểu khí chất mà thường là có sự pha trộn các kiểu khí chất với nhau. Khi ta đánh giá khí chất của một người là căn cứ vào loại khí chất nào đó nổi bật nhất ở họ. Không có loại khí chất nào tốt hoặc xấu hoàn toàn, mỗi loại có những ưu điểm và khuyết điểm riêng. Vì vậy phải hiểu rõ khí chất của người mình giao tiếp để cư xử, để giao việc cho phù hợp. Mong bài viết hữu ích với bạn. Cảm ơn vì đã đọc!
