Suy nghĩ về ý kiến: Nó cắt ra một mảnh nhỏ của hiện thực, đặt mảnh ấy vào trong những giới hạn

Đề bài:

Bàn về truyện ngắn, có ý kiến cho rằng: "Nó cắt ra một mảnh nhỏ của hiện thực, đặt mảnh ấy vào trong những giới hạn nào đó, nhưng nhờ vậy tác phẩm sẽ bung ra như một cú nổ làm mở toang một hiện thực rộng lớn hơn rất nhiều" (Julio Cotázar, Về truyện ngắn và truyện cực ngắn, Hoàng Ngọc Tuấn dịch).

Anh chị hãy bình luận và làm sáng tỏ ý kiến trên qua một vài truyện ngắn Việt Nam giai đoạn 1930-1945.

Hướng dẫn:

1. Kĩ năng: Làm tốt bài nghị luận về đặc trưng của thể loại truyện ngắn; thể hiện tốt năng lực vận dụng tri thức lí luận văn học và năng lực cảm thụ thẩm mĩ; bố cục rõ ràng; lập luận chặt chẽ, kết hợp nhuần nhuyễn các thao tác lập luận: Giải thích, bình luận, chứng minh.. ; hành văn trôi chảy, sáng tạo, không mắc lỗi chính tả, diễn đạt.

2. Kiến thức: Trên cơ sở nắm vững đặc trưng của thể loại truyện ngắn và kiến thức về một vài truyện ngắn Việt Nam giai đoạn 1930-1945, thí sinh có thể trình bày bài viết theo những cách khác nhau nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

* Giải thích.

- Truyện ngắn: Thể loại tự sự cỡ nhỏ, "thường hướng tới việc khắc họa một hiện tượng, phát hiện một nét bản chất trong quan hệ nhân sinh hay đời sống tâm hồn của con người" (Từ điển thuật ngữ văn học ).

- Truyện ngắn được coi như "lát cắt của đời sống". Nó không có khả năng bao chứa toàn bộ hiện thực đời sống hay những mảng hiện thực rộng lớn mà chỉ là những "mảnh nhỏ" được "đặt trong giới hạn nhất định".

- Tuy vậy, từ một hình thức trần thuật ngắn gọn, truyện ngắn có khả năng khái quát lên các vấn đề có ý nghĩa sâu sắc về con người và xã hội; nó chứa đựng sức khai phóng tiềm tàng đến kinh ngạc bung ra như một cú nổ, từ mộtmảnh nhỏ màmở toang một hiện thực rộng lớn hơn rất nhiều .

Ý kiến trên đã khẳng định một đặc trưng quan trọng về khả năng phản ánh hiện thực của truyện ngắn: Đây là thể loại có sức chứa lớn với khả năng bùng nổ và phản ánh hiện thực rộng hơn nhiều lần hiện thực được phản ánh trực tiếp trong tác phẩm.

* Bình luận

Đây là ý kiến đúng đắn, khẳng định được một phương diện cơ bản trong đặc trưng phản ánh hiện thực của truyện ngắn:

+ Truyện ngắn chỉ là những mảnh nhỏ của hiện thực đời sống, nó luôn chịu giới hạn của dung lượng; số nhân vật, sự kiện; cốt truyện thường diễn ra trong một thời gian, không gian hạn chế..

+ Song thực tế, từ một lát cắt nhỏ, truyện ngắn có thể giúp bạn đọc thấy cả một đời thảo mộc, từ một mảnh nhỏ, truyện ngắn vẫn sức khái quát những mảng hiện thực rộng lớn, thể hiện chiều sâu bản chất của đời sống xã hội.

+ Làm được điều đó là nhờ khả năng xây dựng các chi tiết có dung lượng lớn, lựa chọn hình tượng nghệ thuật, kết cấu giàu ý nghĩa, lối hành văn mang ẩn ý tạo cho tác phẩm chiều sâu không nói hết..

* Chứng minh:

- Thí sinh chọn và phân tích một vài truyện ngắn trong số các truyện ngắn Việt Nam giai đoạn 1930-1945 để làm sáng tỏ vấn đề đang bàn luận. Chú ý làm nổi rõ cả hai đặc điểm: cắt ra một mảnh nhỏ của hiện thực và mở ra một hiện thực rộng hơn rất nhiều lần .

* Mở rộng, bài học cho nhà văn, bạn đọc.

- Đặc trưng trong khả năng phản ánh hiện thực giúp phân biệt truyện ngắn và các thể loại khác – nhất là tiểu thuyết.

- Cũng cần chú ý đặc trưng của Truyện ngắn không chỉ để phản ánh hiện thực mà hiện thực ấy cần được tái hiện qua những hình thức nghệ thuật thấm mĩ.

- Người sáng tác và bạn đọc luôn cần chú ý tới độ căng hiện thực trong tác phẩm, từ mảnh nhỏ của hiện thực mà suy ngẫm về hiện thực rộng hơn nhiều lần. Nhà văn có giọng điệu riêng, phong cách riêng. Người đọc không được đánh giá tác phẩm dựa trên dung lượng mà cần biết khơi mạch cảm xúc của nhà văn để lĩnh hội những tư tưởng và ý nghĩa của tác phẩm.