Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi Đất Nước có trong những cái "ngày xửa ngày xưa.." mẹ thường hay kể Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc Tóc mẹ thì bới sau đầu Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn Cái kèo, cái cột thành tên Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng Đất Nước có từ ngày đó.. Đất là nơi anh đến trường Nước là nơi em tắm Đất Nước là nơi ta hò hẹn Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm "Khăn thương nhớ ai Khăn rơi xuống đất Khăn thương nhớ ai Khăn vắt lên vai Khăn thương nhớ ai Khăn chùi nước mắt Đèn thương nhớ ai Mà đèn không tắt Mắt thương nhớ ai Mắt ngủ không yên Đêm qua em những lo phiền Lo vì một nỗi không yên mọi bề." ¹ Đất là nơi "con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc" Nước là nơi "con cá ngư ông móng nước biển khơi" ² Thời gian đằng đẵng Không gian mệnh mông Đất Nước là nơi dân mình đoàn tụ Đất là nơi Chim về Nước là nơi Rồng ở Lạc Long Quân và Âu Cơ Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng Những ai đã khuất Những ai bây giờ Yêu nhau và sinh con đẻ cái Gánh vác phần người đi trước để lại Dặn dò con cháu chuyện mai sau Hàng năm ăn đâu làm đâu Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ Trong anh và em hôm nay Đều có một phần Đất Nước Khi hai đứa cầm tay Đất Nước trong chúng mình hài hòa nồng thắm Khi chúng ta cầm tay mọi người Đất nước vẹn tròn, to lớn Mai này con ta lớn lên Con sẽ mang đất nước đi xa Đến những tháng ngày mơ mộng Em ơi em Đất Nước là máu xương của mình Phải biết gắn bó san sẻ Phải biết hóa thân cho dáng hình xứ sở Làm nên Đất Nước muôn đời.. Những người vợ nhớ chồng còn góp cho Đất Nước những núi Vọng Phu ³ Cặp vợ chồng yêu nhau góp nên hòn Trống Mái ⁴ Gót ngựa của Thánh Gióng đi qua còn trăm ao đầm để lại ⁵ Chín mươi chín con voi góp mình dựng Đất tổ Hùng Vương ⁶ Những con rồng nằm im góp dòng sông xanh thẳm ⁷ Người học trò nghèo giúp cho Đất Nước mình núi Bút non Nghiên. ⁸ Con cóc, con gà quê hương cùng góp cho Hạ Long thành thắng cảnh ⁹ Những người dân nào đã góp tên Ông Đốc, Ông Trang, Bà Đen, Bà Điểm ¹⁰ Và ở đâu trên khắp ruộng đồng gò bãi Chẳng mang một dáng hình, một ao ước, một lối sống ông cha Ôi Đất Nước sau bốn ngàn năm đi đâu ta cũng thấy Những cuộc đời đã hóa núi sông ta.. Em ơi em Hãy nhìn rất xa Vào bốn ngàn năm Đất Nước Năm tháng nào cũng người người lớp lớp Con gái, con trai bằng tuổi chúng ta Cần cù làm lụng Khi có giặc người con trai ra trận Người con gái trở về nuôi cái cùng con Ngày giặc đến nhà thì đàn bà cũng đánh Nhiều người đã trở thành anh hùng Nhiều anh hùng cả anh và em đều nhớ Những em biết không Có biết bao người con gái, con trai Trong bốn ngàn lớp người giống ta lứa tuổi Họ đã sống và chết Giản dị và bình tâm Không ai nhớ mặt đặt tên Nhưng họ đã làm ra Đất Nước Họ giữ và truyền cho ta hạt lúa ta trồng Họ truyền lửa cho mỗi nhà, từ hòn than qua con cúi Họ truyền giọng điệu mình cho con tập nói Họ gánh theo tên xã, tên làng trong mỗi chuyến di dân Họ đắp đập be bờ cho người sau trông cây hái trái Có ngoại xâm thì chống ngoại xâm Có nội thù thì vùng lên đánh bại Để Đất Nước này là Đất Nước Nhân dân Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao thần thoại Dạy anh biết "yêu em từ thuở trong nôi" ¹¹ Biết quý công cầm vàng những ngày lặn lội ¹² Biết trồng tre đợi ngày thành gậy Đi trả thù mà không sợ dài lâu Ôi những dòng sông bắt nước từ đâu Mà khi về Đất Nước mình thì bắt lên câu hát Người đến hát khi chèo đò, kéo thuyền vượt thác Gợi trăm màu trên trăm dáng sông xuôi.. Nguyễn Khoa Điềm Chú thích: 1. Bài ca dao: Khăn thương nhớ ai Khăn rơi xuống đất. Khăn thương nhớ ai Khăn vắt lên vai. Khăn thương nhớ ai Khăn chùi nước mắt. Đèn thương nhớ ai Mà đèn không tắt. Mắt thương nhớ ai Mắt ngủ không yên. Đêm qua em những lo phiền Lo vì một nỗi không yên mọi bề. 2. Dị bản câu hò Huế: Con chim phượng hoàng bay ngang biển Bắc Con cá ngư ông móng nước ngoài khơi. Gặp nhau đây xin phân tỏ đôi lời Kẻo mai kia con cá về sông Vịnh Con chim nọ đổi dời non Nam 3. Tích Hòn Vọng Phu: nàng Tô Thị bế con chờ chồng, hóa thành hòn núi đá, đời sau gọi là núi Vọng Phu 4. Hòn Trống Mái là một thắng cảnh ở Sầm Sơn, gồm ba hòn đá lớn. Hòn lớn nhất bằng phẳng ở dưới trông như cái bệ lớn. Một hòn có đầu nhọn nằm chồng lên trên trông giống hình dáng con gà trống, hòn đối diện nhỏ hơn, có dáng tựa con gà mái. Tương truyền hòn Trống Mái là do một cặp vợ chồng yêu nhau hóa thân thành. 5. Tương truyền khi Thánh Gióng cưỡi ngựa sắt diệt giặc Ân, vó ngựa tạo nên những ao hồ liên tiếp hai bên đường đi, nay vẫn còn. 6. Theo truyền thuyết, có một trăm con voi về chầu đất tổ Hùng Vương, tạo thành một trăm ngọn núi ở dãy Nghĩa Lĩnh. Trong đó một một con quay ngược, bị chém đầu. 7. Dòng sông Cửu Long (chín rồng) 8. Tên hai ngọn núi ở Tây Sơn, Bình Định. Một ngọn chĩa lên trời như hình cây bút, một ngọn có hồ nước trên đỉnh như nghiên mực 9. Hòn Gà Chọi và hòn Con Cóc, hai đảo núi trong vịnh Hạ Long 10. Sông Ông Đốc, cồn Ông Trang ở Cà Mau, núi Bà Đen ở Tây Ninh, và xã Bà Điểm ở Hóc Môn 11. Câu ca dao: Yêu em từ thuở trong nôi Em nằm em khóc anh ngồi anh ru 12. Câu ca dao: Cầm vàng mà lội qua sông Vàng rơi không tiếc, tiếc công cầm vàng
