Đọc hiểu đoạn trích trong sử thi Đăm Săn: Đăm Săn nghỉ một ngày, ngơi một đêm

Đọc hiểu đoạn trích từ sử thi Đăm Săn: Đăm Săn nghỉ một ngày, ngơi một đêm​

Đọc đoạn trích sau:

Đăm Săn nghỉ một ngày, ngơi một đêm, ở thêm một chiều một sáng. Chàng gọi:

ĐĂM SĂN: Hỡi bà con dân làng, hỡi các em, các cháu! Hội hè đã vãn, bây giờ chúng ta phải lo việc làm ăn, sửa sang ruộng rẫy, kẻo hụt muối, thiếu thuốc, đến quả kênh, củ ráy cũng không có mà ăn. (Nói với tôi tớ) : Bớ các con, chúng ta hãy đi phát rẫy, dọn ruộng, hãy đi rừng săn thú nào.

Thế là họ ra đi tìm rừng làm một cái rẫy bảy vạt núi. Họ đã phát xong cỏ, đốn xong cây. Ít lâu sau đó họ đốt, rồi ai làm cỏ cứ làm, ai cào cứ cào.

TÔI TỚ: Ái chà! Thế mà chúng ta đã làm cỏ xong, cũng đã cào dọn xong rồi đó. Mưa rào rồi, bớ anh em, ta đi trỉa nào.

ĐĂM SĂN: Khoan, khoan, ơ các con. Hãy chờ ta lên ông Trời xin giống về đã.

Nói rồi Đăm Săn ra đi.

ĐĂM SĂN: Ông ơi! Ới ông ơi! Thả thang xuống cho cháu.

Ông Trời thả xuống một cái thang vàng, Đăm Săn leo lên.

ÔNG TRỜI: Cháu lên có việc gì đó? Gấp lắm hả?

ĐĂM SĂN: Không có chuyện gì gấp đâu ông ơi! Cháu chỉ lên xin ông lúa giống thôi.

Ông Trời lấy lúa giống cho Đăm Săn. Ông cho đủ thứ, mỗi thứ một hạt.

ĐĂM SĂN: Ông ơi, từng này sao đủ trỉa?

ÔNG TRỜI: Sao lại không đủ? Cháu cứ trỉa mỗi góc một thứ, mỗi góc một hạt là đủ đấy cháu ạ.

Đăm Săn tụt xuống đất đi về. Về đến nơi chàng ra lệnh:

ĐĂM SĂN: Ơ nghìn chim sẻ, ơ vạn chim ngói. Ơ tất cả tôi tớ của ta, các người hãy một trăm người vạch luống, một nghìn người chọc lỗ trỉa đi.

Thế là đoàn người nườm nượp ríu rít gieo trỉa. Người kín đen như một đêm không trăng, như một mớ tơ đen vừa nhuộm, ùn ùn như kiến, như mối.

TÔI TỚ: Chu cha! Thế mà trỉa xong rồi đó ông ạ.

ĐĂM SĂN: Bây giờ chúng ta làm chòi giữ rẫy đi.

Chòi rẫy làm xong, Đăm Săn ngủ lại để canh thú rừng đến phá rẫy, đuổi lũ két, lũ vẹt, trông chừng bầy hươu nai, lợn rừng, gà rừng, chim sẻ, chim ngói. Còn Hơ Nhị và Hơ Bhị, người thì ngồi may áo ở chòi phía đông, người thì ngồi dưới gầm nhà dệt vải.

(Trích sử thi Đăm Săn, sử thi của người Ê Đê, in trong Tổng tập văn học Việt Nam, NXB Khoa học xã hội)​

Trả lời câu hỏi:

Câu 1. Chỉ ra yếu tố không gian, thời gian trong đoạn trích.

Câu 2. Nhân vật chính trong đoạn trích là ai? Mang những đặc điểm gì của nhân vật sử thi?

Câu 3. Theo em, vì sao Đăm Săn được ông trời giúp đỡ?

Câu 4. Nêu biểu hiện của tính sử thi của đoạn trích.

Câu 5. Khái quát nội dung của đoạn trích.

Câu 6. Nhận xét về tình cảm, thái độ của tác giả dân gian với nhân vật Đăm Săn?

Câu 7. Nhận xét về ngôn ngữ sử thi qua đoạn trích.

Câu 8. Theo anh/chị, Đăm Săn có vai trò như thế nào đối với cộng đồng? Vai trò đó có cần thiết đối với người lãnh đạo cộng đồng trong xã hội hiện đại không?

Gợi ý đọc hiểu:

Câu 1: Chỉ ra yếu tố không gian, thời gian:

- Không gian: Không gian làng xóm, rẫy, khu rừng nơi Đăm Săn và dân làng làm việc, cũng như nơi ông Trời ở khi Đăm Săn lên xin giống. Điều này tạo ra một không gian rộng lớn, mang đậm chất thiên nhiên, hoang sơ.

- Thời gian: Thời gian bao gồm các giai đoạn ngơi nghỉ sau hội, thời điểm chuẩn bị mùa vụ và lúc gieo trồng. Thời gian này thể hiện nhịp sống nông nghiệp gắn bó với tự nhiên của người Ê Đê.

Câu 2:

- Nhân vật chính: Đăm Săn.

- Đặc điểm sử thi: Đăm Săn là một tù trưởng dũng cảm, mạnh mẽ, có trách nhiệm và uy tín trong cộng đồng. Chàng đóng vai trò lãnh đạo, hướng dẫn mọi người làm việc và chịu trách nhiệm đối với cả dân làng. Sự quyết đoán, tài trí, và sự gần gũi với thần linh (ông Trời) đều là đặc điểm của một anh hùng sử thi.

Câu 3:

Đăm Săn được ông Trời giúp đỡ vì chàng là người lãnh đạo anh dũng, có trách nhiệm với cộng đồng. Đăm Săn đến gặp ông Trời không vì lợi ích cá nhân mà vì lợi ích của dân làng. Chính sự tận tụy và lòng tốt của Đăm Săn đã khiến ông Trời giúp đỡ chàng.

Câu 4: Biểu hiện của tính sử thi: Đoạn trích chứa đựng những hình ảnh hoành tráng (đoàn người đông đúc như "kiến, mối", sự xuất hiện của ông Trời với thang vàng), ngôn ngữ trang trọng, ca ngợi công lao của người anh hùng Đăm Săn. Bên cạnh đó, đoạn trích thể hiện sự đoàn kết cộng đồng và sự liên kết giữa con người với thần linh.

Câu 5: Khái quát nội dung của đoạn trích: Đoạn trích kể về Đăm Săn tổ chức dân làng chuẩn bị cho mùa vụ mới. Chàng dặn dò mọi người lo việc ruộng rẫy, sau đó lên ông Trời xin giống và trở về phân công cho tôi tớ. Đoạn này thể hiện vai trò lãnh đạo, sự tài giỏi và lòng tận tụy của Đăm Săn đối với dân làng.

Câu 6: Nhận xét về tình cảm, thái độ của tác giả dân gian với nhân vật Đăm Săn: Tác giả dân gian dành sự ngưỡng mộ, yêu mến và tôn kính cho Đăm Săn. Chàng được miêu tả như một người anh hùng hoàn hảo: Có trách nhiệm, giỏi giang, có quan hệ với thần linh và biết lo toan cho cộng đồng. Sự ca ngợi này cho thấy Đăm Săn là hình mẫu lý tưởng của người lãnh đạo trong mắt cộng đồng.

Câu 7: Nhận xét về ngôn ngữ sử thi qua đoạn trích: Ngôn ngữ sử thi ở đây trang trọng, có tính phóng đại và tráng lệ (như cách miêu tả đoàn người, sự xuất hiện của ông Trời). Ngôn ngữ này vừa thể hiện sự tôn trọng với nhân vật anh hùng, vừa làm nổi bật khí thế của các hoạt động lao động và tâm linh trong cộng đồng.

Câu 8:

- Vai trò đối với cộng đồng: Đăm Săn là người dẫn dắt, chỉ đạo các hoạt động của cộng đồng, chịu trách nhiệm về đời sống vật chất và tinh thần của dân làng. Chàng là người kết nối con người với thần linh, tạo niềm tin và sự đoàn kết trong làng.

- Trong xã hội hiện đại: Vai trò lãnh đạo tận tâm, có trách nhiệm và biết quan tâm đến cộng đồng vẫn rất quan trọng và cần thiết. Một người lãnh đạo không chỉ quản lý mà còn phải truyền cảm hứng, tạo niềm tin và là chỗ dựa cho những người dưới quyền – điều này vẫn là chuẩn mực cho các nhà lãnh đạo thời nay.